Karcinom debelog creva je treći karcinom po učestalosti u svetu. Broj novoobolelih u svetu je 19,7 na 100.000 stanovnika godišnje. Prema aktuelnim predviđanjima, smatra se da će, do 2030. godine, ukupan broj novoobolelih na godišnjem nivou u svetu da dostigne 20 miliona. Prisustvo udaljenih metastaza karcinoma debelog creva predstavlja uznapredovali IV stadijum bolesti. Jetra je najčešće zahvaćeni organ. Metastaze karcinoma debelog creva su moguće u plućima, limfnim žlezdama, kostima, mozgu i trbušnoj maramici.
Starosna dob predstavlja najznačajniji faktor rizika za nastanak karcinoma debelog creva. Većina bolesnika sa dijagnostikovanim karcinomom debelog creva starija je od 50 godina. Osobe sa pozitivnom porodičnom anamnezom, kao i osobe koje boluju od hroničnih inflamatornih bolesti creva, u većem su riziku da obole od karcinoma debelog creva. Faktori na koje možemo da utičemo, a koji u značajnoj meri doprinose nastanku karcinoma su: način ishrane, konzumiranje alkohola, pušenje i gojaznost. Udaljene metastaze karcinoma debelog creva najčešće nastaju kada je bolest u odmaklom stadijumu, te je glavni faktor rizika za njihov nastanak zanemarivanje simptoma bolesti. Patohistološki dokazano prisustvo tumora na resekcionoj margini ili u regionalnim limfnim čvorovima, nakon izvedene radikalne operacije karcinoma debelog creva, faktor je rizika za nastanak metastaza u jetri ili plućima.
Metastaze u jetri najčešće ne izazivaju simptome. Pojava simptoma bolesti u jetri je znak uznapredovalosti bolesti. Moguće tegobe su opšta slabost ili malaksalost, gubitak u telesnoj masi, nedostatak apetita, nelagodnost u gornjem delu trbuha ili žutica.
Najpouzdanija dijagnostička metoda za postavljanje dijagnoze karcinoma debelog creva je kolonoskopski pregled sa biopsijom i patohistološkom verifikacijom vizuelizovane tumorske promene. Prisustvo udaljenih metastaza verifikuje se vizuelizacionim radiološkim metodama, kao što su kompjuterizovana tomografija (CT), magnetna rezonanca (MR) i pozitronska emisiona tomografija (PET). Ponekad je neophodno izvođenje perkutane biopsije promene u jetri kako bi se utvrdilo da li je promena poreklom od karcinoma debelog creva.
Odluku o lečenju donosi multidisciplinarni tim sastavljen od hirurga, onkologa, gastroenterologa, radiologa i patologa. Plan lečenja se donosi na osnovu opšteg zdravstvenog stanja bolesnika i proširenosti tumora. Širenje tumora utvrđuje se vizuelizacionim metodama kao što su kompjuterizovana tomografija (CT), magnetna rezonanca (MR) i pozitronska emisiona tomografija (PET).
Lečenje resektabilnih metastaza podrazumeva kombinaciju sistemske terapije i hirurškog tretmana. Preoperativna sistemska hemioterapija može da se ordinira kao neoadjuvantna terapija za resektabilne metastaze. Ima ulogu da tretira mikrometastatsku bolest i utiče na duže preživljavanje bolesnika. Lečenje potencijalno resektabilnih metastaza počinje primenom konverzione hemioterapije u cilju redukcije promera metastaza, čime operativno lečenje postaje moguće.
Hirurško lečenje je praćeno niskim procentom mortaliteta. Recidiv bolesti se javlja kod 60% bolesnika, nakon resekcije jetre, kada je potrebno razmotri potencijalna druga, pa i treća intervencija na jetri.
U prevenciji nastanka kolorektalnog karcinoma ključnu ulogu ima zdrav način života. Ishrana bogata voćem i povrćem kao i namirnicama koje su bogate vlaknima i žitaricama, fizička aktivnost kao i održavanje normalne telesne mase smanjuju rizik od nastanka kolorektalnog karcinoma. Rano otkrivanje (skrining) raka debelog creva u značajnoj meri smanjuje broj bolesnika sa udaljenim metastazama. Skrining predstavlja ispitivanje osoba bez prisutnih simptoma bolesti u cilju otkrivanja promena na debelom crevu (najčešće polipa) koje mogu da prethode nastanku raka ili otkrivanju raka u ranoj fazi. Test za rano otkrivanje skrivene krvi u stolici i kolonoskopski pregled koriste se u cilju ranog otkrivanja raka debelog creva. Za prevenciju nastanka udaljenih metastaza bolesti, važni su redovni kontrolni pregledi. Primena sistemske adjuvantne hemioterapije prevenira nastanak metastaza kolorektalnog karcinoma u slučajevima pacijenata kod kojih nakon operativnog lečenja primarnog tumora postoji rizik od sistemskog širenja bolesti.
